කාංසාව යටපත් කරගන්නේ කොහොමද?

 "How to cope with anxiety"  නමින් Olivia Remes විසින් සිදුකරන ලද TedTalk කතාවේ සංක්ෂිප්ත සිංහල පරිවර්තනය.

හිතන්න ඔයා පාටියකට යන්න ලෑස්ති වෙනව කියලා. ඔයාට පොඩි අපහසු ගතියක් දැනෙන්න පටන් ගන්නවා, ආමාශය හිරිවැටිලා යනවා වගේ තේරෙනවා, එතනදි මොකක් හරි නරක දෙයක් වේවි කියලා හිතෙනවා. ඔයා හිතනවා මෙහෙම, "මම එතනට ගිහින් කාටද කතා කරන්න ඕන. කවුරුවත් මාව ගණන්ගත්තෙ නැත්නම් මොකද වෙන්නෙ?", ඔයා පාටියට යනවා. ගිහින් මුණගැහෙන කෙනෙක් එක්ක කතා කරනවා. ඒ වෙලාවෙ ඔයාගෙ මනස හරියට කලබල වෙලා තියෙන්නෙ. හදවත ගැහෙන්න පටන් ගන්නවා වේගයෙන්. "පොඩ්ඩක් ඉවසීමෙන් වැඩකරන්න". ඔයා ඔයාටම කියාගන්නවා. ඒත් ඔයාට ඒක කරන්න බෑ. ටික වෙලාවකින් ඔයා එක්ක කතා කළ මනුස්සයා යන්න යනවා. ඔයාට දැනෙන්නෙ මහ පරාජිත හැඟීමක්. සමාජය ඇසුරෙදී ඔයාට මේක නිතර දැනෙනවා වෙන්න පුළුවන්. සෙනග ඉන්න තැනකට ගියාම ඔයාට හරි අපහසු ගතියක් දැනෙන්න පටන්ගන්නවා. මහ පිරිසක් මැද්දෙ වුණත් ඔයාට තනිකමක් පාළුවක් දැනෙනවා. ඔයාට තියෙන්නේ "කාංසාමය සංකූලතාවක්" (anxiety disorder). 

මම කියන්නේ මිනිස්සු හිතනවට වඩා කාංසාව හරි සාමාන්‍ය තත්වයක්. දැන් මේ මොහොතෙදි ලෝකයේ ඉන්න හැම 14 දෙනෙකුගෙන්ම එක්කෙනෙක් කාංසාමය සංකූලතාවයෙන් පෙළෙනවා. මේ නිසා ඇතිවෙන මානසික රෝගී තත්ව වලට ප්‍රතිකාර කරන්න අවුරුද්දකට ඩොලර් බිලියන 42 ට වඩා වැය වෙනවා. කාංසාව, විෂාදය (depression) ඇතිවෙන්න, වගේම සියදිවි නසාගැනීම්වලටත් හේතු වෙනවා. කාංසාවෙන් පෙළෙන කෙනෙකුට අවධානය දීලා වැඩක් කරන්න අපහසුයි. සම්බන්ධතා ඇතුළේ ඉන්න අපහසුයි. ඒත් මිනිස්සු ගොඩක් වෙලාවට මේ ගැන දන්නෙ නෑ. මේක නිකන්ම යටපත් කරලා දැමිය යුතු දුර්වල කමක් කියලා මිනිස්සු හිතන්නෙ ඒ හින්දා. කාංසාව ඊට වඩා ප්‍රබලයි. සාමාන්‍ය කාංසාව සහ කාංසාමය සංකූලතාවක් වෙන්කරලා හඳුනාගැනීම අවශ්‍යයි. පීඩාකාරී තත්වයක් ඇතුළේ අපිට දැනෙන අපහසු කම සාමාන්‍ය කාංසාව. එදිනෙදා ජීවිතේ වැඩ එක්ක, රස්සාවේ Deadlines ඇතුළේ වැඩකරනකොට ඔයාට දැනෙනවා අපහසු ගතියක්. මේක යහපත් එකක්. ඒකෙන් ඔයාට වෙන්නෙ හොඳක්. ඒත් සමහර වෙලාවට මේ කාංසාව සීමාව ඉක්මවා යනවා. ඇත්තටම තර්ජනයක් නැති වෙලාවටත් ඒක ඇතිවෙනවා. කාංසාමය සංකූලතාව කියන්නේ මෙන්න මේකට. මේ තත්වයෙන් පෙළෙන අය දේවල් සම්බන්ධයෙන් අනවශ්‍ය තරම් කරදර වෙනවා. මේ නිතර පසුතැවීම පාලනය කරගන්න එයාලට අමාරුයි. කලබලකාරී බව, බය වීම, නින්ද නොයාම, අවධානයෙන් වැඩ කරන්න බැරි වීම වගේ තත්ව වලින් ඒ අය පෙළෙනවා. ඔයාට දැනෙන කාංසාව මොකක් වුණත් ඒක අඩු කරගන්න ඔයාට පුළුවන්. 

ප්‍රතිකාර එක්ක මානසික රෝග සමනය කරගන්න පුළුවන් වුණාට කාලයක් ගතවෙද්දී ඒවා ආයෙම මතුවීමේ ඉඩකඩක් තියනවා. නමුත් කේම්බ්‍රිජ් විශ්වවිද්‍යාලයෙ අපි කරල තියන සමීක්ෂණවලට අනුව අපිට හොයාගන්න ලැබුණු දේ තමා ප්‍රතිකාරවලට අමතරව තමන්ගේ උත්සාහයෙන් කාංසාව යටපත් කරගැනීමේ ක්‍රමයක් සොයාගන්න වෙරදැරූ අයට සාර්ථක ප්‍රතිඵල ලබා ගන්න පුළුවන් වුණු බව. අද මම කතා කරන්නේ ඒවගේ ක්‍රම තුනක් ගැන. 

පළවෙනි එක, ඔයාගේ ජීවිතේ පාලනය කරන්නේ වෙන කවුරුත් නෙවෙයි ඔයාමයි කියලා හිතන්න. තමාවම දමනය කරගන්න පුළුවන් පුද්ගලයාගෙ මානසික සෞඛ්‍ය බොහොම ඉහළ මට්ටමකයි තියෙන්නේ. සමීක්ෂණ වලින් අපි හොයාගත්තු විදිහට, තමාව පාලනය කර ගැනීමේ හැකියාව ඔයාට අඩුයි නම් ඒ හැකියාව ඔයාට ලබාදෙන අත්දැකීම් ඔයා වැඩිපුර ලබාගන්න ඕන. ඒ මොකක්ද කියලා මම ඔයාට පැහැදිලි කරලා දෙන්නම්. 

සමහර වෙලාවට ඔයා ගොඩක් දේවල් මගහරිනවා, මොකද ඒ දේට ඔයා සූදානම් නැහැ කියල ඔයා හිතනව. සමහර වෙලාවට ඔයාට කරන්නෙ මොනවද කියල තීරණේ කරගන්න බැහැ. කන්නෙ මොනවද, අඳින්නෙ මොනවද කියන තැන පටන් තෝරගන්නෙ මොන රස්සාවද කියන තැන දක්වා පරාසයක මේක විහිදෙනවා. කිසිම දෙයක් තීරණය කරගන්න බැරුව ඔයා සෑහෙන කාලයක් නාස්තිකරනවා. එහෙම වෙන්නෙ ඔයාට ඔයාගෙ ජීවිතේ පාලනය කරගන්න බැරි වුණාම. GK Chesterton  කියන ලේඛකයා මෙහෙම කතාවක් කියල තියනවා. "මොකක් හරි දෙයක් කරන්න තරම් වටිනව නම්, පළවෙනි පාර වැරදුණත් කමක් නෑ, ඒක කරන එක වටිනවා". මේ විදිහට හිතලා වැඩ කිරීම ඔයා දෙයක් පටන් ගන්න බැරුව කල්පනා කරමින් කාලය ගෙවා දැමීම වලක්වනවා. හැම තිස්සේම අපිට අවශ්‍ය සර්ව සම්පූර්ණ අය වෙන්න. අපි බලාපොරොත්තු වෙනවා පමණට වඩා දේවල්. නමුත් අන්තිමට අපි කිසි දෙයක් කරලා නැහැ. අපි නිතරම සර්ව සම්පූර්ණ වෙන්න උත්සාහ කළොත් ඉතුරු වෙන්නෙ පීඩනයක් විතරයි. වැරදුණත් කමක් නැහැ කියලා යමක් කරන්න පටන් ගන්න එක ඔයාට නිදහස් හැඟීමක් අරගෙන එනවා. අන්තිමට ඔයා හිතන තරම් ඒක නරක නැහැ. මේ විදිහට හිතලා වැඩ කරන්න පටන් ගත්තු කාංසාවෙන් පෙළුණු මගේ යාළුවෙක් මට මෙහෙම කිව්වා. "මේ කතාව හින්දා මගේ ජීවිතේම වෙනස් වුණා. මට හිතුවට වඩා ඉක්මණින් සමහර වැඩ ඉවර කරන්න පුළුවන් කියලා මම හොයාගත්තා. වෙනස් දෙයක් කරන්න, අවදානමක් ගන්න මට හැකියාව ලැබුණා. ඒකෙන් මගේ කාංසාවන් දියවෙලා ගිහින් මාව සතුටින් පිරුණා." ඒ නිසා වැරදියට හරි කමක් නෑ, යමක් කරන්න බය වෙන්න එපා. ඔයාට පුළුවන් ඒ දේ වැඩි දියුණු කරගන්න. 

දෙවනි ක්‍රමය, ඔයාටම සමාව දෙන්න. මේක ඔයා හරි විදිහට පාවිච්චි කරනව නම් සෑහෙන ප්‍රයෝජනවත් කාරණාවක්. කාංසාවෙන් පෙළෙන අය ගොඩක් කරදර වෙනවා එයාලට වරදින්නේ මොනවද කියලා. එයාලා අනවශ්‍ය තරම් දේවල් ගැන කණගාටු වෙනවා. හිතන්න ඔයාගෙ වැරදිම කියන යාළුවෙක් ඔයාට ඉන්නව කියලා. ඔයා පුළුවන් ඉක්මණට ඒ යාළුවගෙන් ඈත් වෙනවා, එහෙම නේද? කාංසාවෙන් පෙළෙන අය තමන්ටම කරගන්නෙත් ඕක තමයි. ඒ අය තමන්ට කාරුණිකව සලකන්නෙ නැහැ. ඉතින් අපි අපිටම කාරුණික වෙන්න, අපිටම සහය වෙන්න ඕන වෙලාව මේක තමයි. මීට ටික වෙලාවකට කලින් ඔයා අතින් වෙච්ච අත්වැරැද්දට වගේම දුර අතීතයක ඔයා කළ දේට ඔයාටම සමාව දීමෙන් තමයි මේක කරන්න පුළුවන් වෙන්නෙ. කෙනෙකුට යම් දෙයක් කියන්න ඔයාට තදබල උවමනාවක් තිබුණා, නමුත් ඔයාට ඒක කියන්න බැරි වුණා, දැන් ඒ ගැන දුක්වෙන්න එපා. ඒක අමතක කරලා දාන්න. ඔයාට ඔයා දිහාම කාරුණිකව බලන්න පුළුවන් වෙන්නෙ එතකොටයි. ඔයා මේක කරන්න පටන් ගන්න තුරු ඔයාට සුවපත් වෙන්න බැහැ. 

අන්තිම කාරණාව. ජීවිතයට අරමුණක් සහ අර්ථයක් ඇතිකර ගැනීම සුවපත් වීමේ වැදගත් ක්‍රමවේදයක්. ජීවිතේ ඇතුළේ අපි මොනවා කළත්, මොන වැඩේ අපි කෙරුවත්, කොයිතරම් මුදලක් අපි හම්බකරගත්තත් තව කෙනෙකුට අපිව ඕනැ කියලා දැනෙන තුරු, අපේ ඇසුර තවත් කෙනෙක් බලාපොරොත්තු වෙනව කියලා අපිට දැනෙන තුරු අපිට සම්පූර්ණයෙන් සතුටු වෙන්න බැහැ. ජීවත් වෙන බව දැනෙන්න නම් අපිට අවශ්‍ය අනික් අයගේ හොඳ වචන විතරක් නෙවෙයි. තවත් කෙනෙක් වෙනුවෙන් දෙයක් අපි නොකරන තුරු අපේ මානසික තත්වය දුර්වල අඩියකට වැටෙන්න ලොකු ඉඩකඩක් තියනවා. සුප්‍රසිද්ධ ස්නායු විශේෂඥ Viktor Frankl මෙහෙම කියල තියනවා. "ප්‍රශ්නෙ තමා ජීවිතේට අරමුණක් නැහැ ජීවිතයෙන් කිසි දෙයක් බලාපොරොත්තු වෙන්න බැහැ කියන මිනිස්සුන්ට ජීවිතය ඒ අයගෙන් යමක් බලාපොරොත්තු වෙන බව තේරුම් කර දීම."

තවත් කෙනෙක් වෙනුවෙන් යමක් කරන එක අමාරු කාලවලදී ඔයාට ගොඩක් උදව් කරනවා. ඔයාගේ පැවැත්මට හේතුව ඔයා දැනගන්නවා, ඕනෑම දෙයක් විඳදරාගන්න ඔයාට හැකියාව ලැබෙනවා. 

ඉතින් ප්‍රශ්නෙ තමා ඔයා තවකෙනෙක් වෙනුවෙන් මොනවද කරලා තියෙන්නෙ? ඒක ස්වෙච්ඡාවෙන් කරන උදව්වක් වෙන්න පුළුවන්, නැත්නම් අද ඔයා ලබන මේ දැනුම තවත් කෙනෙක් එක්ක බෙදාහදා ගැනීම වෙන්න පුළුවන්, විශේෂයෙන්ම ඒක අවශ්‍යම කෙනෙකු එක්ක. ප්‍රතිකාර ගන්න හැකියාවක් නැති නමුත් කාංසාමය සංකූලතාවයෙන් පෙළෙන ගොඩක් අය ඉන්නවා. මේ දැනුම එයාලට දෙන්න. ඒක ඔයාගෙත් මානසික සෞඛ්‍ය ඉහළ නංවනවා. 

ඉතින් මං කැමතියි මේ කතාව මෙහෙම අවසාන කරන්න: ඔයා තවත් කෙනෙක් වෙනුවෙන් කරන්න පටන් ගන්න දෙයක් සමහර විට තව පරම්පරා ගණනාවකට ප්‍රයෝජනවත් යමක් වෙන්න පුළුවන්. සමහර විට ඔයා මිනිස්සු වෙනුවෙන් කළ දේවල් ඒ අය තේරුම් ගන්නෙ නැති වේවි. ඒකට කමක් නැහැ. මොකද ඔයාගෙ ජීවිතේ අර්ථාන්විත එකක් සහ සුවිශේෂ එකක් බව අවසානෙදි ඔයා වටහා ගනීවි.

ස්තුතියි.

.

.

.

~Translated by hAsH~