Life on Our Planet (2023)

ස්ටීවන් ස්පීල්බර්ග් ගේ නිෂ්පාදන දායකත්වයෙන් සහ මෝගන් ෆ්‍රීමන් ගේ පසුබිම් කථනයෙනුයි 2023 අවුරුද්දේ Netflix හරහා විකාශනය වුණ Life on Our Planet වැඩසටහන් මාලාව නිර්මාණය වෙන්නෙ. යුග ගණනාවක් තිස්සේ මහා වඳවීම් මැද ජීවය මෙතෙක් දුර නොනැසී ගලා ආ හැටි ගැන පැයක කොටස් අටක් මගින් විස්තර කිරීමයි මෙතනදි සිද්දවෙන්නෙ. හොලිවුඩ්වල ලොකු නම් කීපයක්ම වැඩේට සම්බන්ධ වෙලා තියන නිසා හොඳම ගුණාත්මක බවකින් මේක නිර්මාණය කරලා තියනව.

දැනට පෘථිවියේ ආයු කාලය විදිහට සැලකෙන්නෙ වසර බිලියන 4.5 ක්, ඒ කියන්නෙ අවුරුදු මිලියන 4500 ක්. මේ අති දීර්ඝ කාලය ඇතුළත, පෘථිවිය මහා පරිමාණ නෂ්ටවීම් පහකට මුහුණ දීල තියනව. මහා නශ්ටවීමක් (mass extinction) නමින් හඳුන්වන්නේ පෘථිවියේ සමස්ත ජීවි විශේෂ අතරින් 75% කට වැඩි ප්‍රමාණයක් සහමුලින් වඳවී යාමේ ක්‍රියාවලියකට. මේ මහා පරිමාණ වඳවීම් එක රැයකින් සිදුවුණු ඒවා නොවෙයි. වසර දහයක පටන් වසර මිලියනයක පමණ කාලසීමාවක් මේ වෙනුවෙන් ගතවිය හැකියි. මෙතෙක් මිහිතලයේ දිවි ගෙවූ සියළු සත්ත්ව විශේෂ අතරින් දැනට ඉතිරිවී සිටින්නේ ජීවී විශේෂ 1% ක් වගේ ප්‍රමාණයක් පමණයි. ඒ නිසා මිහිමත ජීවය කොයිතරම් සුවිශාල පරාසයක විහිදී තිබුණාද සහ වඳවීම් ජීවීන්ගෙ පැවැත්මට කොයිතරම් බලපෑමක් කර තියෙනවද කියන කාරණ සිතාගත හැකියි.

මේ පෘථිවියේ සිදුවුණු බවට හඳුනා ගෙන ඇති මහා නශ්ඨවීම් පහ ගැන කෙටියෙන් සඳහන් කරන්න කලින් පෘථිවිය ආරම්භයේ පටන් අද දක්වා ගත වුණු කාලය යුග වලට වෙන් කෙරෙන ආකාරය (Geological time scale) ගැන පොඩි සඳහනක් කරන්න අවශ්‍යයි කියල හිතනව.

මුලින්ම වසර බිලියන ගණනක ආයු කාලය ඇතුළේ පෘථිවි ග්‍රහයා ඉතා දීර්ඝ කාලයක් පැවතුණේ කිසිදු ආකාර ජීවයකට සුදුසු නැති ග්‍රහලෝකයක් විදිහට. නමුත් කාලය සමග ක්‍රමානුකූලව වායුගෝලය සහ සාගර නිර්මාණය වෙලා ජීවය පහළ වීමට සුදුසු තත්ත්වයේ ගෝලීය පරිසර සාධක සකස්වෙලා ඒකසෛලික මට්ටමෙන් ජීවය ජලය තුළ හට ගන්නව. මේ ඒකසෛලික ජීවය වඩා සංකීර්ණ තත්ත්වයට පත්වෙන්න පටන් ගන්නෙ මීට වසර මිලියන 540කට පමණ කලින්. එදා සිට අද දක්වා කාලය ෆැනරෝසොයික් (Phanerozoic) මහා යුගය (Eon) ලෙස හඳුන්වනවා. මේ මහා යුගය තවත් යුග (era) තුනකට බෙදෙනව. පැලියෝසොයික් (Paleozoic), මෙසොසොයික් (Mesozoic) සහ සෙනොසොයික් (Cenozoic) විදිහට.

පැලියෝසොයික් (Paleozoic) යුගය පටන් ගන්නේ අවුරුදු මිලියන 540 කට කලින්. පිට කටුවක් සහිත, නැති නම් කවච ධාරී මුහුදු ජීවීන්, මත්ස්‍යයින්, උරගයින්, කෘමී සතුන්, මීවන සහ කේතුධර ශාක බිහිවුණේ මේ කාලයේදී. පැලියෝසොයික් (Paleozoic) යුගය පටන් ගන්නේ කේම්බ්‍රියන් (Cambrian) අවධියෙන්. මේ නිසා ෆැනරෝසොයික් මහා යුගයට පෙර කාලය ප්‍රාග් කේම්බ්‍රියන් අවධිය (Pre cambrian) නමිනුත් හඳුන්වනව. පැලියෝසොයික් යුගය කාල අවධි 6කින් සමන්විතයි. කේම්බ්‍රියන් (Cambrian), ඕර්ඩොවීසියන් (Ordovician), සිලුරියන් (Silurian), ඩෙවොනියන් (Devonian), කාබොනිෆෙරස් (Carboniferus) සහ පර්මියන් (Permian) මේ කාල අවධි හය.

පැලියෝසොයික යුගය අවසානයේ මෙසොසොයික් (Mesozoic) යුගය පටන් ගන්නේ අවුරුදු මිලියන 252 කට කලින්. ඩයිනසෝරයන් මිහිමත රජ කළේ මේ කාලයේ. මේ යුගය සමන්විත වෙන්නෙ ට්‍රයෑසික්, ජුරාසික් සහ ක්‍රිටේෂියස් (Triassic, Jurassic, Cretaceous) කාල අවධි තුනෙන්.

ඩයිනසෝරයන්ගෙ නික්මයාම එක්ක එළඹෙන්නෙ සෙනසොයික යුගය (Cenozoic). ඒ මීට අවුරුදු මිලියන 66කට කලින්. ක්ෂීරපායින් කරළියට එන්නේ මේ කාලයේ. මේ යුගය සමන්විත වෙන්නේ පේලියොජින් (Paleogene), නියොජින් (Neogene), ක්වටනරි (Quaternary) (වර්තමාන යුගය) කාල අවධිවලින්. වර්තමායෙ අප ඉන්නේ Quaternary යුගයේ Holocene කාල අවධියේ

පෘථිවියේ සිදුවුණු මහා නෂ්ටවීම් පහ.

1. Ordovician-Silurian extinction (ඕඩොවිසියන් - සිලුරියන් නශ්ඨවීම)

මිහිමත සිදුවුණු පළමුවන මහා නෂ්ටවීම අවුරුදු මිලියන 444 කට කලින් ඕර්ඩොවීසියන්, සිලුරියන් යුගවල සිදුවී ඇති බව හඳුනාගෙන තිබෙනවා. ගෝලීය උෂ්ණත්වය අසාමාන්‍ය ආකාරයෙන් පහළ යාම සහ සාගර ජල මට්ටම පහළ යාම මේ වඳවීමට හේතු වී තිබෙනවා. මේ මහා වඳවීම වසර මිලියන කිහිපයක් තිස්සේ සිදුවුණා. එයින් 85%ක් පමණ ජීවින් වඳ වී ගියා. මෙය මෙතෙක් සිදුවුණු දෙවනි විශාලතම වඳ වීම විදිහට සලකනව. මෙතනදී වඳ වුණේ conodonts, trilobites, graptolites වගේ අපෘෂ්ඨවංශික සාගර ජීවීන්.

2. Late Devonian  (ඩෙවොනියානු නශ්ඨවීම)

ඩෙවොනියානු වඳවීම සිද්ධ වෙන්නෙ අවුරුදු මිලියන 375කට කලින් ඩෙවොනියන් යුගයේ. මෙයින් 75%ක් පමණ ජීවීන් වඳවී ගියා. ගොඩබිම කෘමි සතුන්, ප්‍රාථමික ශාක වර්ග බිහිවෙන්න පටන් ගෙන තිබුණේ මේ යුගයේ. නශ්ටවීම බලපෑවේ සාගර ජීවින්ට. ගොඩබිම ශාක වර්ධනය නිසා ගොඩබිම පෝෂක වර්ග මුහුදට එක්වී සාගර ඔක්සිජන් මට්ටම පහළ ගිහින් සාගර ජීවින්ගේ ආහාර හිඟවීම මේ නෂ්ටවීමට හේතු වුණු බව අනුමාන කෙරෙනව.

3. End Permian (පර්මියානු මහා නෂ්ඨවීම)

එදාමෙදා තුර පෘථිවියේ සිදුවුණ විශාලම නෂ්ටවීම සිදුවුණේ අවුරුදු මිලියන 256 කට කලින් පර්මියානු යුගයේ. මෙයින් 96%ක් පෘථිවි ජීවි විශේෂ වඳ වී ගියා. පර්මියානු නෂ්ටවීම නිසා එදා තිබුණු කොරල් වර්ග සහමුලින් නැතිවුණා. පෘථිවිය මතින් ජීවය අතුගෑවී යන්න කිට්ටු වුණු තත්ත්වක් ඇති වුණා. පෘථිවියේ සිදුවුණු මහා පරිමාණ යමහල් විදාරණ මාලාවක් තමයි පර්මියානු නශ්ඨවීමට මූලික හේතුව විදිහට සැලකෙන්නෙ. මෙයින් විශාල වශයෙන් කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වායුගෝලයට මුහු වුණා. ගිනි කඳුවලින් නිකුත්වුණු දුම් වලාවන් නිසා අම්ල වැසි ඇති වුණා. මේවායින් හයිඩ්‍රජන් සල්ෆයිඩ් වැනි විෂ රසායන මහා පරිමාණයෙන් මුහුදට මුහු වී බහුතර සාගර ජීවීන් සදහට වඳවී ගියා. විද්‍යාඥයින් කියන්නේ මේ සිදුව්ම් නිසා ජීවයේ පැවැත්ම වසර මිලියන සිය ගණනකින් ආපසු හැරවුණු බව.

4. End Triassic (ට්‍රයෑසික් නෂ්ඨවීම)

ට්‍රයෑසික් නෂ්ටවීම සිදුවී තිබෙන්නෙ අවුරුදු මිලියන 200කට කලින් ට්‍රයෑසික් යුගයේ. මෙයින්  එදා සිටි ජීවීන් 80%ක ප්‍රමාණයක් අහිමි වුණා. මීට හේතුව තවමත් නිශ්චිතව සොයාගෙන නෑ. බොහෝවිට මේ කාලයේ සිදුවුණු බවට සැලකෙන ගෝලීය උෂ්ණත්වය ඉහළයාම සහ ඒ ආශ්‍රිත පාරිසරික වෙනස්කම් නිසා මෙය සිදුවුණ බව අනුමාන කරනවා. පෘථිවි වාසී ආදිකල්පිත උරගයින් සහ උභයජීවි විශේෂ බහුතරය මෙයින් වඳ වී ගියා. ට්‍රයෑසික් නෂ්ඨවීම සමග වෙනස්වුණ පරිසර සාධක වලට ඔරොත්තු දීම නිසා දිවි ගලවා ගත් උරගයන් ගෙන් පසු කාලීනව වෙනස් ජීවී කාණ්ඩයක් බිහිවෙලා මිහිතලය පුරා ආධිපත්‍ය පැතිරුවා. ඔවුන් තමයි ඩයිනසෝරයින්. ඒ වගේම අදත් අපි ආදරය කරන වෙනසක් මේ යුගයේ සිදුවුණා. ඒ තමා සපුෂ්ප ශාක බිහිවීම. ගස්වැල් මත නේක වර්ණයෙන් මල් හටගන්න පටන් ගන්නේ මේ ට්‍රයෑසික් අවධියේ පටන්.

5. End Cretaceous (ක්‍රිටේෂියානු නෂ්ඨවීම)

අදින් වසර මිලියන 66 කට පමණ කලින් දවසක, මැක්සිකෝවේ යූකටන් අර්ධද්වීපයට ඇද වැටුණු එවරස්ට් කන්ද තරම් විශාල උල්කාශ්මයක් න්‍යෂ්ටික බෝම්බ මිලියනයක තරම් ප්‍රබල පිපුරුමක් ඇති කරමින් පෘථිවියේ වසර මිලියන 150කට කිට්ටු ඩයිනෝසර අධිපත්‍ය අවසන් කර දැමුවා. පිපුරුමෙන් නැගුණු දුහුවිලි වලාවන් වායුගෝලය වසාගත්තා. මෙයින් පෘථිවියට ලැබෙන සූර්යාලෝකය අවම වී ගියා. ශාක වර්ග මියැදී ගියින් ඒ මත යැපුණ සතුන් ආහාර නොමැති කමින් වඳ වුණා. උල්කාෂ්ම බලපෑම අවුරුදු ගණනක් පෘථිවියේ පැවතුණා. ඩයිනසෝරයන් වඳවී ගිය නමුත් ඩයිනසෝර උරුමය සහිත සත්ත්ව කොට්ටාශයක් තවදුරටත් පවතින්න සමත්කම ලැබුවා. ඔවුන්ගෙන් පැවත එන්නන් ඉතාම විචිත්‍රවත් විවිධත්වයක් සහිතව පෘථිවිය පුරා පැතිරී අදටත් පවතිනවා. ඔවුන් තමා කුරුල්ලන්. ඩයිනසෝර යුගයේ ඒ තරම් නොවැදගත්ව සිටි සත්ත්ව කොට්ටාශයක් ඉන් පසුව කරළියට පැමිණියා. හිමිකරුවෙක් නොමැතිව තිබුණු පෘථිවිය මත ආධිපත්‍යයේ කිරුළ ඔවුන් තම හිස මත පළන්දවා ගත්තා. ඔවුන් තමා ක්ෂීරපායීන්. ක්ෂීරපායින්ගෙන් පැවත එන ප්‍රයිමේටාවන්ට අයිත් සත්ත්ව කාණ්ඩයක් අවසානයේ සියළු සත්ත්වයන්ගේ ස්වාමියා බවට පත්වී ආධිපත්‍යයේ සිංහානය උරුමකරගත්තා. ඒ තමා හෝමෝ සේපියානුවන් වන අපි.

මේ වැඩටහන් මාලාවේ ත්‍රිමාණ සජීවීකරණ කටයුතු සිදු කර තියෙන්නේ Jurassic Park, Jurassic World චිත්‍රපට සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කළ Industrial Light and Magic සමාගම ම යි.  චිත්‍රපටවලට භාවිත කළ සමහර සත්තව ආකෘති ඒ ආකාරයෙන්ම මේ වැඩේට යොදාගත්තත් වඩා නිවැරැදිව මේ සත්ත්වයින් ව නැවත ගොඩනැංවීම ගැන ඔවුන් සැලකිලිමත් වෙලා තියෙනව. මොකද චිත්‍රපටවල මේ සත්ත්වයින්ව දැක්වෙන්නෙ සිනමාපටයෙ කතාපුවතට ගැලපෙන ආකාරයෙන් මිසක් ඔවුන්ගේ සැබෑම ස්වරූපවලින් නොවෙයි. හොඳම උදාහරණය වෙලෝසිරැප්ටර් නැත්නම් රැප්ටරයින්.  ඩයිනසෝරයන් සම්බන්ධ චිත්‍රපටවල රැප්ටරයින්ව දැක්වෙන්නෙ ටී රෙක්ස් ලා ගේ ම කුඩා පරිමාණ ආකාරයේ පෙනුමක් ඇති සත්ත්වයන් විදිහට. නමුත් මේ සතුන්ගෙ ඇත්තම ස්වභාවය ඊට වඩා සෑහෙන වෙනස්. ඔවුන් අයිති වෙන්නෙ කුරුල්ලන්ට සමාන තෙරෝපෝඩා නම් ඩයිනසෝර කාණ්ඩයකට. සමහර තෙරෝපෝඩයින්ට පිහාටු තිබුණා, ඉහළ ගාත්‍රා අතර අත්තටු සමාන අවයවයන් තිබුණා. සෑබෑම වෙලෝසිරැප්ටරයින් මේ වැනි ලක්ෂණ ඇති සත්ත්වයන්. පහුගිය අවුරුද්දේ සහ මේ අවුරුද්දේ Netflix හරහා ම විකාශය කෙරුණු Prehistoric planet  වැටසටහන් මාලාව නැරඹුවොත් මේ ප්‍රාග් ඓතිහාසික සතුන් ගැන වැඩිදුරටත් දැනගන්න පුලුවන්.

අපි ඉන්නෙ හය වෙන වඳ වීමක ද කියන ගැටලුව ගැන වැඩසටහන් මාලාව අවසානෙදි අවධානය යොමු කරනවා. පෘථිවි ග්‍රහයා හයවන මහා වඳ වීමක අද්දරටම ඇවිත් ඉන්නා බවට ප්‍රවාදයක් මේ වෙද්දී ඇතිව තියෙනවා. මිහිතලයේ යහපැවැත්ම ගැන නොසිතා කරන මිනිස් සංවර්ධන ක්‍රියාකාරකම් නිසා පරිසර පද්ධති ඉතා වේගයෙන් අතුරුදහන් වී යාමත්, සත්ත්වයන්ගේ පැවැත්මට මේ නිසා තර්ජනයක් ඇතිවී තිබීමත් සහ ජීවින් විශාල ප්‍රමාණයක් දැඩිව වඳ වී යාමේ තර්ජනයට ලක්වී සිටීමත් මීට හේතු වෙනවා. මෙය ස්වභාවික නෂ්ඨවීමේ ක්‍රියාවලියකට වඩා සියදහස් ගුණයක් වේගවත් බවයි කියවෙන්නේ. පරිණාමීය වශයෙන් මිනිස්සු ක්‍රමිකව වැඩි දියුණුකරගත් බුද්ධි මහිමය මිහිමත ජීවයට විනාශය අයිති කර දෙමින් අවසන් වන්න නියමිතද කියන කරුණ සැබෑම ගැටළුවක්.

හිතන්න....  කූඹින්ට, වේයන්ට, මීයන්ට ඉතිරි වුණ, එක මිනිස් පුළුටක් නැති මහ නගර, මළකඩ කමින් ගරා වැටෙන අයිෆල් කුළුණ, සිව්පා සත්තු ඇවිද යන අධිවේගී මාර්ග, පෘථිවියේ අනාගතය ගැන අපිට මවා ගන්න තියෙන පින්තූරය එ වැනි එකක් නම්?

The Subtle Art of Not Giving a F*ck

The opening sentence on Charles Bukowski got me into this, and the second paragraph on Buddhism kept me going. At the end, what I found was priceless! I think what Mark Manson brings us from his book "The Subtle Art of Not Giving a F*ck" is way different and unique from many self-help stuff out there. Instead of being positive, he focuses on dealing with negativities, which are inevitable in our lives. Along with recommending this to everyone who interested in, here are some facts that caught my attention, 

From the first place, as it is in the title, "attention" is one of the key facts of life. Most of the time, what we are concerned about, what we mostly care about (as he put it, giving a F*uck), is the root cause of our problems. What social media, which totally depends on attention, is doing to us nowadays is distracting us from the realities of life. Our lives sucks because we give too much unnecessary "F***" s. We think we are entitled and should be happy and comforted all the time. You are going to be bothered all the time if you think like that. Carefully choose what to give a "F***" and what to cut off.

We should be aware of our values, because they difies the quality of our lives and our problems. Simply, values underlie everything we do. There are good values, and there are also bad values. For example, we can take pleasure as a bad value. If you want to be pleased and feel good all the time, you are in big trouble. You are not much different than a drug addict. There are things that are necessary in our lives that are not so pleasurable to do. Happiness should be a byproduct of what we do, not a main value. Money and material success can also be taken as bad values. We sometimes prioritize them over internal values such as honesty, integrity, and compassion. The thing is, we have very little control over the materialistic world. Money, status symbols, and popularity are external facts and very volatile. We can lose them at any time. Good values are more related to our inner qualities, such as courage, creativity, and humility. They are immediate and controllable. So the good values that F*** worthy are always reality-based, socially constructive, immediate, and controllable.

Life is mortal and can be taken from us at any time. It is very important to confront this morality of existence. While we chase a bit more fame and attention and a few bucks more, the ground realities of life get trampled under our feet. Accept the death of yours, accept the responsibility of your own problems, accept your failures, and embrace rejections. See what is going to be your legacy—what you are going to leave to this world.

Before you leave, live a good life.

Rupi Kaur සහ ඇමරිකානු දීවාලි සැමරුම

 ධවල මන්දිරයේ පවත්වන්නට යෙදී ඇති දීවාලි උත්සවයකට සහභාගි වීම සඳහා ඇමරිකානු ජනාධිපති ජෝ බයිඩ්න් විසින් කළ ඇරයුම Rupi Kaur ප්‍රතික්ෂේප කර තිබේ. Rupi Kaur යනු ඉන්දියානු සම්භවයක් ඇති කැනේඩියානු ජාතික කිවිඳියකි. ඇගේ මුල්ම කවි එකතුව Milk and Honey ලොව ඉමහත් ජනප්‍රියත්වයට පත් විය. ඇය ඇමරිකානු ජනාධිපති වරයාගේ ආරාධනය ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ ඊශ්‍රායලය විසින් ගාසා තීරයේ සිදු කරනු ලබන අමානුෂික ප්‍රහාරයන්ට ඇමරිකානු රජය සහාය දැක්වීම හේතු කරගෙනයි. මේ ඇය ඒ වෙනුවෙන් පළ කර තිබූ සටහනෙහි සිංහල පරිවර්තනය යි.

...........................................................

"2023 නොවැම්බර් 8 වන දින, උප ජනාධිපති වරයාගේ මෙහෙවීමෙන් පැවත්වීමට නියමිත දීවාලි උත්සවයක් සඳහා, බයිඩ්න් පරිපාලනයෙන් කළ ආරාධනයක් මට මීට දින කිහිපයකට පෙර ලැබුණි. පලස්තීනුවන්ට එරෙහි වත්මන් සාහසික ක්‍රියාවලට ඔවුන් සහයෝගය දක්වමින් සිටිනා කළ, දීවාලි උත්සවය සැමරීම පිළිගත හැකි යමක් බව මෙම පරිපාලනය විසින් හඳුනාගෙන සිටීම ගැන මම පුදුම වෙමි. මෙම නිවාඩුව අපෙන් බොහෝ දෙනෙකුට දැනෙනුයේ ඊට සපුරා විරුද්ධ ලෙසට ය.

දකුණු ආසියානු උරුමය ඇති බොහෝ දෙනා ලොව පුරා දීවාලි උත්සවය සමරනු ලබති. හින්දු සහ ජෛන සම්ප්‍රදායන් තුළ, දීවාලි යනු අසත්‍යයට එරෙහිව නිවැරදිබව සහ නොදැනුවත්කමට එරෙහිව දැනුවත්බව සැමරීමයි.

අපගේ 6 වන ගුරු, Gum Hargobind Sahib Ji, සීක් සම්ප්‍රදායට අනුව, දීවාලි සමයේදී දේශපාලන සිරකරුවන් 52 දෙනෙකුට අසාධාරණ ලෙස සිරගත කිරීමෙන් නිදහස් වීමට උදව් කළේය. අපි මේ දවස හඳුන්වන්නේ Bandi Chhor Divas යනුවෙනි. පීඩනයට එරෙහිව නිදහස සඳහා සටන් කිරීම යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ කුමක්ද යන්න ආවර්ජනය කිරීමට මම සෑම විටම මෙම දිනය යොදා ගත්තෙමි.

අද, ඇමරිකානු රජය ගාසා තීරයට බෝම්බ හෙලීමට අරමුදල් සපයනවා පමණක් නොව, සරණාගත කඳවුරු, සෞඛ්‍ය පහසුකම් සහ පූජනීය ස්ථාන කීයක් පුපුරවා හැරියද පලස්තීනුවන්ට එරෙහි මෙම ජන සංහාරය ඔවුන් දිගින් දිගටම සාධාරණීකරණය කරති. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, දේශසීමා රහිත වෛද්‍යවරු, රතු කුරුස වැනි සංවිධාන සහ තවත් රටවල් බහුතරයක් විසින් ඉල්ලා සිටින මූලික ක්‍රියාමාර්ගයක් වන මානුෂීය සටන් විරාමයක් සඳහා වූ ඉල්ලීමද ඔවුහු ප්‍රතික්ෂේප කරති. පලස්තීනුවන් 10,000 කට වැඩි පිරිසක් මිය ගොස් ඇත. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය පවසන්නේ මියගිය අයගෙන් 70% ක් කාන්තාවන් සහ ළමුන් බවයි. ඊශ්‍රායලය විසින් සුදු පොස්ෆරස් බෝම්බ භාවිත කරනු අපි දැක ඇත්තෙමු. ජාත්‍යන්තර ක්ෂමා සංවිධානය පවසන්නේ එය යුධ අපරාධයක් ලෙස විමර්ශනය කළ යුතු බවයි. ඊශ්‍රායල නේවාසිකයන් බටහිර ඉවුරේ පලස්තීනුවන්ගේ නිවෙස්වලට පයින් ගසා ඔවුන්ව අල්ලා ගන්නා ආකාරය CNN නාලිකාවේ අපි දැක ඇත්තෙමු.

මම මගේ දකුණු ආසියාතික ප්‍රජාවගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ මේ ක්‍රියාවලට වගකියනා ලෙසට මෙම පරිපාලනයට බලකිරීමටයි. සික් ජාතික කාන්තාවක් ලෙස, මෙම පරිපාලනයේ ක්‍රියාවන්ට සුදු හුණු ගෑම වෙනුවෙන් මා භාවිත කිරීමට මම ඉඩ නොදෙමි. කොටු වී සිටින සිවිල් ජනගහනයෙන් 50%ක් ම ළමයින් වන ජන සමූහයකට කරනු ලබන පහරදීම් සඳහා සහාය දක්වන ආයතනයකින් කරන ඕනෑම ආරාධනයක් මම ප්‍රතික්ෂේප කරමි.

මිනිස් ජීවිත මේ ආකාරයෙන් අනතුරට ලක්ව ඇති විට ප්‍රජාවක් ලෙස අපට නිහඬවී සිටිය නොහැකිය. මගේ සමකාලීනයන් බොහෝ දෙනෙක් මට පෞද්ගලිකව පවසා සිටින්නේ ගාසා තීරයේ සිදුවෙමින් පවතින දේ භයානක බවයි, නමුත් ඔවුන් තම ජීවනෝපාය අවදානමට ලක් නොකරති, "ඇතුළතින් වෙනසක් ඇති කිරීමේ අවස්ථාවක්" ලෙස මෙය නොසලකති. ඇතුළත සිටීමෙන් මායාකාරීව කිසිවක් වෙනස් වන්නේ නැත. අපි නිර්භීත විය යුතුය. ඔවුන් ව්‍යාජ ලෙස මවා පෙන්වන ප්‍රතිරූපවලින් මුලා නොවිය යුතුය. මෙම පරිපාලනය සටන් විරාමයක් ප්‍රතික්ෂේප කිරීම නිසා පලස්තීනුවන්ට සෑම දිනකම අහිමි වන දේ හා සසඳන විට, කතා කිරීමෙන් අපට අහිමි වන වරප්‍රසාද යනු කිසිසේත් සැලකිය නොහැකි යමකි.

ආණ්ඩුවක ක්‍රියාකලාපයන් මගින් ලෝකයේ ඕනෑම තැනක මිනිසුන්ට අමානුෂික ලෙස සලකන විට, යුක්තිය ඉල්ලා සිටීම අපගේ සදාචාරාත්මක අවශ්‍යතාවයකි. බිය නොවන්න. ලෝකය සමඟ සිට මානුෂීය සටන් විරාමයක් ඉල්ලා සිටින්න. ඔබ කතා කරන විට බොහෝ හඬවල් ඔබ හා එක්වනු ඇත. අපි පෙත්සම් අත්සන් කරමු. විරෝධතාවලට සහභාගි වෙමු. වර්ජනය කරමු. අපේ නියෝජිතයන් අමතා කියමු - මේ ජන සංහාරය වහාම නවත්වන්න."

- Rupi Kaur

Concrete Utopia (2023)

හෝමෝ සේපියන් කියන්නෙ මිහිමත වාසය කළ එකම මානව විශේෂය නොවෙයි. දැනට හොයාගෙන තියන ආකාරයට, සේපියන්ලාට සමීපව සහ සමකාලීනව, තවත් මානව විශේෂ ගණනාවක් මේ පොළෙවේ වාසය කර තිබෙනවා. මුලින්ම පිටකොන්ද ඍජුව තබාගත් හෝමෝ ඉරෙක්ටස් මානවයා, හැඩි දැඩි නියැන්ඩර්තාල් මානවයා, අඩි තුනක් හතරක් පමණ උස් වුණු හෝමෝ ෆ්ලොරෙන්සිස් මානවයා, ගල් ආයුධ නිපදවීමේ ආදිතමයන් වුණු හෝමෝ හැබිලිස් මානවයා, ඔය ආදී වශයෙන් නම් කරන්න පුළුවන් මිනිස් ප්‍රභේද ගණනාවක් මේ පොළවේ ඇවිද ගියා. නමුත් අදින් වසර ලක්ෂ තුනකට පමණ කලින් අප්‍රිකාවෙන් බිහිවුණු හෝමෝ සේපියන්ස්ලාගෙන් පසුව මේ අනෙක් මානවයින්ට මොකක්ද වුණේ? ඔවුන් අද දකින්නට නැත්තේ ඇයි? ඔවුන් වඳ වුණේ කොහොමද? නැතිනම් ඔවුනුත් සේපියන්ස් ලා සමග අන්තර් අභිජනනය වෙලා එකම විශේෂයක් බවට පත්වුණා ද? කියන ප්‍රශ්නවලට තවමත් නිවැරදි පිළිතුරු සොයාගෙන නැහැ.

අනෙක් මානවයින්ට සාපේක්ෂව සේපියන්ස්ලාගේ විශේෂත්වය වෙන්නේ ඔවුන්ගේ කපාල ධාරිතාව ඉහළ මට්ටමක තිබීම නිසා ඉහළ මට්ටමේ බුද්ධිමය හැකියාවන් අත්පත් කරගන්න සමත් වීම. සේපියන් නම ලැබෙන්නේ "බුද්ධිමත්" නම් අර්ථය ඇති sapiēn ලතින් යෙදුම මුල් කරගෙන. මේ නම එන්නේ පුරාණ ග්‍රීකයන් ප්‍රඥාවේ දෙවඟන විදිහට සැලකූ සොෆී ආශ්‍රය කරගෙන. බුද්ධිමත් බවට ග්‍රීකයන් යෙදූ නම තමා සොෆී. බුද්ධියෙන් ඉහළ මානවයා කියන තේරුමෙනුයි හෝමෝ සේපියන් නම එන්නේ. එහෙනම් පැවැත්ම සඳහා වූ සටනේ දී අනෙක් මානවයින් සහමුලින්ම යටපත් කර දමන්න සේපියන්ලාට හැකි වුණාද? වෙනස්වන පරිසර තත්ත්වයන් හමුවේ නොනැසී පවතින්නට හැඩගැසිය හැකි ක්‍රම සහ විධි ඔවුන් සොයාගත්තාද? සේපියන් බුද්ධි මහිමය හමුවේ අනෙක් මානවයින්ට පරාජය පිළිගෙන මිහිමතින් සමුගෙන යන්න සිදුවුණා ද? 

සේපියන්ස් ලා ගැන කතාකරද්දී මතුවෙන ප්‍රධාන කරුණක් තමයි ඔවුන් සමාජශීලී ගති ස්වභායන් අතින් ඉහළ බව. ඔවුන් (ඇත්තටම කිව්වොත් අපි) දියුණු කරගත් භාෂාව වැනි සන්නිවේදන මෙවලම් භාවිත කරගෙන, ජීවිත පැවැත්මේ ගැටළු සාමුහිකව ජයගන්න ඇති හැකියාව වර්ධනය කරගත් බව. ඒ වගේම කියවෙන තවත් කරුණක් තමා ඔවුන් "මම" සහ "අනෙකා" විදිහට කාණ්ඩ වෙන්කරගෙන අපේ කණ්ඩායම සහ පිටස්තර කණ්ඩායම් විදිහට සමූහ වශයෙන් සීමාවන් වෙන්කරගෙන පැවතුණු බව. මෙතදි මානව චර්යාවන් වඩාත්ම වර්ගවාදී මුහුණුවරක් ගන්නවා. එනම් වඩා වාසි සහගත තත්ත්වයන් වෙනුවෙන් සේපියන්ලා වෙන වෙනම කණ්ඩායම් ගත වුණා. එතනදී මගේ කණ්ඩායම සහ අනෙක් කණ්ඩායම් යනුවෙන් වෙන්කරගත් සීමාවන් අතර පැවැත්ම වෙනුවෙන් නොයෙක් ඝට්ටනයන් ඇති වුණා. මිනිස් වර්ගයා මෙතුවක් දුර ඇදී එන්නේ මේ බෙදා වෙන්කරගත් කණ්ඩායම් අතර ඇති වුණු කළ කෝලාහල, යුධ ගැටුම් මැද්දෙන්. "ඉතිහාසයම තිබුණේ දඩයම් බිමක" කියලා අපේ කවියෙකුත් වතාවක් ලියා තිබෙන්නේ ඒ නිසා. අනෙක් හැම සත්ත්වයෙකු වගේම මිනිසාත් සොබාදහම සමග බැඳී වඩාත් තරඟකාරී පැවැත්මක් වෙනුවෙන් හැඩගැහුණු ගතිස්වභාවයන් නිසගයෙන්ම රැගෙන ආවා. අවුරුදු ලක්ෂ ගණනක් මේ විදිහට කැලෑවල ඇවිදයමින් සිටි සේපියන්ස්ලා පසුකාලීනව ශිෂ්ඨාචාරය කියා යමක් සොයාගත්තා. නැත්නම් වඩා සංකීර්ණ, යම් ක්‍රමාණුකූල පිළිවෙලකට හැඩගැහෙන්න පටන් ගත්තා. දඩයම් යුගයෙන් කෘෂිකර්මයටත්, එතැනින් කාර්මිකකරණය සහ තාක්ෂණයටත් මිනිසා පැමිණුනා. මේ සේපියන්ස්ලා පැවත ආ කාලය දිහා බැලුවාම මේ වෙනසකම් ඉතාම සීග්‍රගාමීව සිදුවුණු ඒවා. මිනිස්සු කැලෑවට වෙලා දඩයම් කරමින් හිටිය කාලය ආසන්න වශයෙන් අවුරුදු ලක්ෂ තුනක්, නමුත් කාර්මික විප්ලවය සිදුවෙලා තවම අවුරුදු පන්සීයක් වත් ගිහින් නැහැ. ඉතින් ඒ තරම් කාලයක් පුරැදු කරගෙන ආ සමහර දේවල් ඉක්මණින් වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. විද්‍යාඥයින් කියන්නේ අද ගොඩනැගිලිවල සීත කාමර ඇතුළේ හිරවෙලා ඉන්නේ තවමත් කැලේ ඇවිදිමින් දඩයම් කරන්න හැඩගැහුණ මිනිසෙක් කියලා. මේ කැලෑ ගති තවම අපි සතුව තියෙනවා. නමුත් ශිෂ්ඨාචාරයේ කඩතුරාවෙන් අපි මේවා හංගාගෙන ඉන්නවා. නොහිතන මොහොතවල මේවා අපෙන් එළියට එනවා.

මේ දේවල් හිතුණේ මේ වතාවේ ඔස්කාර්වලට නිල වශයෙන් ඉදිරිපත් කරන කොරියානු නියෝජනය වුණු Concrete Utopia දැකලා. හිතන්න මෙහෙම, විශාල භූමිකම්පාවක් ඇවිල්ලා අපි දන්න කියන ලෝකය ඔක්කම වැනසිලා ගිහින් එකම එක Apratment එකක් පමණක් ඉතුරුවෙනවා. දැන් මෙතන නොමැරී ඉතුරු වෙලා ඉන්න මිනිස්සු ටික එකතු වෙලා ඉස්සරහට ජීවිතේ ගැටගහගෙන යන්නෙ කොහොමද කියන ගැටලුවට මුහුණ දෙන්නෙ කොහොමද කියලා හොයන්න පටන් ගන්නවා. මේ චිත්‍රපටයෙ තියෙන්නෙ සරලවම කිව්වොත් ඒ කාරණේ. නමුත් මෙතන ඉන් එහාට යන යමක් තියනව. ඒ තමා මිනිස්සු විදිහට අපි මාර දියුණුයි කියල හිතුවට ඇත්තටම අපේ පැවැත්ම අභියෝගයට ලක්වෙනකොට අපේ ඇතුළෙ තියන වර්ගවාදී සහ අතිශ්‍ය ප්‍රාථමික කැලෑ සත්ත්වයා ඉස්මතු වෙන ආකාරය. ඒ වගේ තැනකදී සැබෑ මිනිස්කම වෙන්නේ මේ කෲරත්වයට එරෙහිවීම කියන දේ මේ චිත්‍රපටයේ පෙන්වා දෙනවා ඉතාම ලස්සනට. (තීම් එක විදිහට මේක සමාන කරන්න පුළුවන් ජල්ලිකට්ටු වගේ ෆිල්ම් එකකට, නමුත් මේකෙ ඇතුළෙ කතා කරන ජීවිත වපසරිය ඊට වඩා වැඩියි). කොරියන් සිනමාව ගැන මම හිතන්නෙ මං අමුතුවෙන් කියන්න ඕන නැහැ. ලෝක සිනමාවේ හැම අතින්ම ඉස්තරම් වැඩ සිද්ධ වෙන තැනක් ඒක. මේකත් ඒ හැම අනුපානයකින්ම අඩුවක් නැති වැඩක් බව කිවහැකියි. 

මතක විදිහට අයින්ස්ටයින් කියා තිබෙනවා පළමු සහ දෙවන ලෝක යුද්ධ අවි ආයුධවලින් සිදුවුණත් තුන්වැන්නකින් පසුව හතරවන ලෝක ‍යුද්ධය සිදුවෙන්නේ පොලු මුගුරුවලින් බව. ඒ කියන්නෙ මිනිස්සු විදිහට අපි ලබාගන්න දියුණුව එක්ක එකිනෙකා විනාශ කර ගත හැකි ක්‍රමත් දියුණුවට පත්වෙනවා කියන දෙය. ඇත්තට ලෝකයෙ දැන් පවතින යුධමය තත්ත්වයන් එක්ක මිනිස්සු විසින්ම මිනිස් වර්ගයාගෙ පැවැත්ම මහා පරිමාණ විනාශයක් දක්වා තල්ලු කරමින් ඉන්නවාද කියන ගැටලුව මතුවෙනවා. මෙතනදී මාටින් ලූතර් කියා තිබෙන මේ කතාවත් සඳහන් කරන්නම්. චිත්‍රපටයෙ මතුකරන්න උත්සාහ කරන කාරණාව ඉතාම හොඳින් මේ වචන කිහිපය ඇතුළේ කියවෙන බව මම හිතනව.

"අප සහෝදරයන් මෙන් එක්ව ජීවත් වීමට උගත යුතුය. නැත්නම් මෝඩයන් සේ වැනසී යා යුතු ය"