Thursday, August 24, 2023

සිරකරුවන්ගේ ව්‍යායාමය

"සිරකරුවන්ගේ ව්‍යායාමය" 1890 දී වින්සන්ට් වෑන් ගෝ විසින් නිමවන ලද සිතුවමකි. 1888 දී දැඩි විෂාදමය තත්ත්වයකට මුහුණදෙමින් සිටි වින්සන්ට් එයින් පීඩිතව ඔහුගේම කනක් කපා ගත්තේය. පසුව ඔහු එම කපා දැමූ කන් කැබැල්ල තම සිත් ගත් ගණිකාවක වූ රේචල් නමැත්තියට ඇති ආදරයේ ප්‍රකාශනයක් ලෙස ඇයට තෑගි කර යැව්වේ ය. සමහරුන් පවසන්නේ ඒ දිනවල වෑන් ගෝ සමග නවාතැන් ගෙන සිටි චිත්‍ර ශිල්පී පෝල් ගොගෑන්, වෑන් ගෝ සමග ඇතිවූ ආරවුලකදී ඔහුගේ කන කපා දැමු බවයි. මේ සිදුවීමෙන් පසුව වෑන් ගෝ, සෙනට් රෙමී නම් උන්මන්තකාගාරයට ඇතුළු වී එහි වාසය කළේ ය. එය පසුව ඔහුට බොහෝ දුක් වේදනාවන් සහ ජීවිතය පිළිබඳ නව පර්වායලෝකයන් ගෙන දුන් තැනකි.

උන්මත්තකාගාරයේ සිටින අතරතුර වෑන් ගෝ ට බාහිර ලෝකය සමග සම්බන්ධතා පැවැත්වීමට තිබූ ඉඩ කඩ සීමා සහිත විය. එම නිසා ඒ කාලය තුළ වෙනත් චිත්‍ර ශිල්පීන්ගේ සිතුවම් ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්න ඔහු පෙළඹුණි. ගුස්ටාව් ඩෝර් ගේ ලන්ඩන් නිව්ගේට් සිරකදවුරේ දර්ශනය සහිත සිතුවම ඉන් එකකි. මේ සිතුවම තුළ, ගඩොලින් තැනූ සිර මැදිරියක් තුළ, මුරකරුවන්ගේ හඳුනාගැනීම සඳහා, කවාකාරව ගමන් කරමින් ඉන්නා සිරකරුවන් කණ්ඩායමක් දක්නට ලැබෙයි. වෑන් ගෝ විසින් ප්‍රතිනිර්මාණය කරන ලද සිතුවමේ, සිරකරුවන් සියලු දෙනා කවය ඇතුළතට හිස හරවා ගෙන සිටිද්දී මැද සිටින තැනැත්තා පමණක් ඉවත බලා ගෙන සිටින ආකාරය දක්නට ලැබෙයි. ඔහු තුළින් නිරූපිත වන්නේ වෑන් ගෝ බව බොහෝ දෙනා විශ්වාස කරති.

~ History Captain



Monday, August 21, 2023

නොගත් මග

කහවන් වන ගොමුව තුළ දී,
දෙදිසාවකට යොමුවුණි මාවත,
එහෙත් යා නොහැකි විය මට
දෙමං පෙතෙහිම එකවර,
නොහැකි විය මට බොහෝ වේලා
නැවතී බලා සිටිනට එතැනම,
ඈත ඝන බිම් ගොමුවේ 
සැඟව යන යුරු මංපෙත...

එක වතාවක් බැලූ පමණින්
සම සමව විහිඳුණා සේ පෙනුණ ද
එයින් මා ගතිමි මඟ
තෘණ පඳුරු මදක් වැඩී තිබුණ...
වැඩි දෙනා නොගිය ඒ මාවත
අඬ ගසන්නා සේ පෙනුණි මට...
එනමුදු මඳ දුරක් ගිය විටකදි
සිතුණි වෙනසක් නොමැති බව එහිද...

අතැර දැමුවෙමි මම
එක මාවතක් ඒ උදෑසන,
එකදු පියවරකිනුත් නොබිඳී
සමව වැතිරී තිබුණා සේ පෙනුණ...
එහෙත් ආයෙම දවසක
පැමිනුණොත් මේ මාවතේ මම
එවිට මට හැරී යන්න පුළුවන්
මා නොගත් මාවතෙන් එදිනට
සිතුවෙමි මම තනිවම...

කිව යුතුයි අද සුසුමක් සමඟ
ඉන් වසර ගණනාවකට පසුව,
කහවන් වන ගොමුව තුළ දී
දෙදිසාවකට යොමුවුණි මාවත...
එයින් මා ගතිමි මඟ
වැඩි දෙනා ඇවිද නොගිය,
එබැවිනි සියලු දෙය
වෙනස් වූයේ ඉන් මතුව...

~

From the poem "The Road Not Taken" written by Robert Frost



Monday, August 14, 2023

සතුට සොයා යාම

ගොඩක් දෙනා හිතනවා තමන්ට උවමනා දේ  ලබාගැනීමෙන් ඒ අයට සතුටු වෙන්න පුළුවන් කියලා. ඒත් ස්ලොවේනියානු ජාතික දාර්ශනිකයෙක් වෙන Slavoj Žižek තර්ක කරන්නෙ, සමහර වෙලාවට අපිට ඇත්තටම ඕන වෙන්නෙ කුමක් හෝ දෙයක් උවමනාවෙන් සිටීමම පමණක් බව. කිසිම අවබෝධයක් නැතිව, උවමනායි කියල හිතන දේ හඹා යෑම සතුටින් පිරුණු ජීවිතයක් අත්පත් කර ගන්න ඒ තරම් හොඳ ක්‍රමයක්  නෙවෙන බවයි ඔහු කියන්නෙ.

සතුටින් ඉන්න අවශ්‍යද කියල අහල බැලුවොත් වැඩි දෙනෙක් ඔව් එහෙමයි කියා උත්තර දෙයි. ඒත් ටික දෙනෙක් විතරක්  තව ටිකක්  වැඩිදුර හිතන්න ඕන බව කියාවි. ඒත් ඇයි ඒ අය එහෙම කරන්න ඕන?

Slavoj Žižek ට අනුව සතුට කියන්නෙ අපිට මතුපිටින් පේන දේ නොවෙයි. අපි කැමති දේ, ඒහෙම නැත්නම් අපේ ආශාව ලුහුබැඳ යන එක සතුට ලබාගන්න තියන ඒ් තරම් හොඳ විදිහකුත් නොවෙයි..

සතුට කියන්නෙ අපිට අයිති කරගෙන අපේම කියලා වෙනසක් නැතිව දිගටම පවත්වගෙන යන්න පුළුවන් දෙයක් බවයි වැඩි දෙනෙක් හිතන්නෙ. ඔයා කොයිතරම් නම් ඔයාටම කියාගෙන තියෙනවද "මෙන්න මේ දේ ලබාගෙන මම සතුටු වෙනව" කියලා. නැත්නම් "හැම දේම හරියන්න මට අඩු තව බොහොම පොඩි දෙයයි" කියලා.

මේ අදහස මෙහෙමම ඔයාට නොහිතුණත්, මේක අමුතු දෙයක් නොවෙයි. නමුත් Žižekට අනුව අපිට ඇත්තටම උවමනාවෙන්නෙ අපි ආශා කරනව කියල අපි හිතන දෙය නොවෙයි.

තමන්ගේ අනෙක් දාර්ශනික මැදහත්වීම් අතර, Žižek සහාය දක්වන්නෙ ලැකානියානු මනෝවිශ්ලේෂණයට. ඒවගේම Žižek තමන්ගේ දෙවන ආචාර්ය උපාධිය ලබාගන්නෙ මනෝවිශ්ලේෂණය විෂයට. ඒ සම්බන්ධයෙන් Žižek ගේ උපකල්පන සහ "ආශාව" ගැන සංවාදයෙදි ඔහු පෙන්වාදෙන කරුණු කාරණා බොහොමයක් මතුවෙන්නේ මේ ලැකානියානු මනෝවිශ්ලේෂණය පදනම් කරගෙන. (ලැකානියානුවාදය හෝ ලැකානියානු මනෝවිශ්ලේෂණය යනු ප්‍රංශ ජාතික මනෝවිශ්ලේෂකයෙකුවන ජාක් ලැකාන්ගේ මූලිකත්වයෙන්, පශ්චාත් ව්‍යුහාත්මක එළඹුමක් හරහා, මනස, හැසිරීම සහ සංස්කෘතිය පැහැදිලිකරගැනීම සඳහා හදුන්වාදෙන ලද න්‍යායික පද්ධතියකි.)

ලැකාන් තවදුරටත් පැහැදිලි කරන Žižek තර්ක කරන්නෙ ආශාවට තමන් බලාපොරොත්තු වෙන දේ ලබා ගැනීමේ අවශ්‍යතාවක් නැති බවයි. එයට අවශ්‍ය දිගින් දිගටම ආශා කරමින් පැවතීම පමණයි. අවශ්‍ය දේ ලබාගැනීමෙන් ආශාව කිසිදාක සන්තෘප්ත නොවෙන්නේ හරියට කොයිතරම් ආහාර ගත්තත් කුසගින්න නැතිවෙන්නෙ නෑ වගෙයි. සතුට ගැන අපේ අදහස් මේ ආශාව මත පදනම් කරගත්තොත් කිසිදාකවත් අපිට තෘප්තියක් ලබන්න බෑ.

සතුට යනු කිසිදාක අවසානයක් දැකිය නොහැකි ගමනක් බව බොහෝමයක් දාර්ශනික ගුරුකුල තර්ක කරනව. සතුට කියන්නෙ ආයාසයෙන් ලගාකරගත යුතු මානසික තත්ත්වයක් බවත්, එය ලබාගන්නටත් පවත්වාගෙන යන්නටත් නිතර උත්සාහ දැරිය යුතු බව සමහරු කරුණු ඉදිරිපත් කරනව.

Žižek ට අනුව, මේ අවශ්‍යතා සපුරාගනිමින් සතුට සොයාගෙන යාම කළ නොහැකි, වගේම සදාචාරාත්මක නොවෙන ක්‍රියාවක්.

සතුට ගැන බොහොම දෙනාට තියන, සැප සොයා යාමම ආත්මය කරගත්ත සුඛපරමවාදයට සමාන (hedonistic) ගතානුගතික අදහස් එතරම් ඵලදායි නොවෙන බව Žižek පෙන්වා දෙනවා. උදාහරණයක් විදිහට, නිර්මාණශීලී කෙනෙකුට යම් වැඩකට උත්තේජනයක් ලැබුණාම, තමන් කරන කලාව වෙනුවෙන් ඕනෑම දුකක් විදින්න ඒ අය සූදානම්. වැඩ කරන අතර තමන්ගේ සුවපහසු බව ගැන ඒ අයට නොදැනෙන තරම්.

අපි සොයායන යම් අර්ථයක් හෝ වෙනත් ඕනෑම දෙයක් වෙනුවෙන් සැප පහසුව අතහැරීම කියන මේ අදහස බොහොම පරණ එකක්. "ජීවත් වීමට හේතුවක් ඇති නම් කෙනෙකුට ඕනෑම දෙයක් දරාගත හැකියි" යනුවෙන් නීචේ තර්ක කළා. ඔස්ට්‍රියානු මනෝචිකිත්සක වික්ටර් ෆ්‍රෑන්ක්ල්ගේ සංකේතීය චිකිත්සාව ප්‍රතිකාරයේ කේන්ද්‍රය වෙන්නෙත් අර්ථය සෙවීම ජීවිතයේ ප්‍රධාන ගාමක බලයයි කියන කාරණාව.

Žižek එක්තරා ආකාරයකට මේ අදහස් එක්ක එකඟ වෙනවා. ඔහු සුඛපරමවාදය බැහැර කරනවා. අපේ තෘප්තිය වෙනුවෙන්, ආශාවට වඩා, අර්ථය වැදගත් බලපෑමක් කරන බව ඔහු පිළිගන්නවා.

ඒත් පැරණි ඇරිස්ටෝටලියානු සුබසාධනවාදය, යහපත් ජීවිතයක් ගැන කිසිසේත් නොසලකා හැරිය නොහැකි බලපෑමක් කර තිබෙනවා. මෙතනදි සමහර අවස්ථාවල සතුට නමින් හැදින්වුණත් එයින් වඩාත්ම කියවෙන්නෙ සමෘද්ධිමත් බව සහ යහපත් ආකාරයෙන් ජීවත් වීම ගැන. ඇරිස්ටෝටලියානු සුබසාධනවාදයට අනුව ජීවත්වෙන්න කැමති කෙනෙක් සතුට ලබන්න කැමති වුණත් ඔහුට හෝ ඇයට ඒක අවශ්‍යම දෙයක් නොවෙයි. සතුට ගැන හැඟීම හොඳ ජීවිතයක එක් කුඩා කොටසක් පමණයි.

නූතන අර්ථ දැක්වීම් අනුව සතුට හැදින්වෙන්නෙ සුව පහසු බවෙන් එහා යන බහු අර්ථ ඇති යමක් විදිහට. සතුට කරා ළඟා වෙන්න නම් අර්ථය පිළිබද අදහසක් තිබිය යුතුයි සහ සැප පහසුව නොතකා යම් දේවල් කරන්න සිදුවෙනවා නම් ඒ දේවල් කළ යුතුයි. 

ඉතින් සතුට සොයා යාම අපි අතහැරදැමිය යුතුයිද? සමහරවිට නෑ. ඒත් අවබෝධයකින් තොරව ආශාව පසුපස යෑම නම් හොඳ දෙයක් විදිහට නම්කරන්න බෑ. ඒ වෙනුවට, සැප විඳීමට වඩා දෙයක් ඇති බව හිතන්න. අපිට සමහර විට අවශ්‍ය වෙන්නෙ යමකට ආශාවෙන් සිටීම පමණක් වෙන්න පුළුවන් සහ බොහෝම වෙලාවට, යම් ප්‍රමෝදජනක අත්දැකීමකට වඩා  අර්ථය වැදගත් කමක් ගන්නව වගේම එය ඵල දායක බවින් ඉහළයි.


~ Extracted from "Big Think"

Translated by hAsH



Monday, August 7, 2023

introversion ගැන කෙටි පිළිසඳරක්

Interviewer : මේක මෝඩ ප්‍රශ්නයක් වෙන්න පුළුවන්, ඒත් ඔයා introvert කෙනෙක්ව නිර්වචනය කරන්නෙ කොහොමද? කෙනෙක් ඇත්තටම introvert (ආත්මයට නැඹුරු වුණු) ද extrovert (බාහිර සමාජයට නැඹුරු වුණු) කියල කියන්නෙ කොහොමද?

Susan Cain : ඒක කොහෙත්ම මෝඩ ප්‍රශ්නයක් නෙවෙයි. Introverts අය කැමති ගොඩක් නිශ්ශබ්ද, බාහිර බලපෑම් අඩු පරිසරයක ඉන්න. extrovert අයට නම් මේ බාහිර බලපෑම ගොඩක් ඕන ඒ ගොල්ලන්ගෙ ඉහළම මට්ටමට ඇවිත් බව දැනෙන්න. මේ බලපෑම් නොයෙක් ආකාරවලින් එන්න පුළුවන්. සමාජීය වශයෙන්, නැත්නම් ශබ්දය, ආලෝකය මේ ඕනෑම විදිහකට. ඉතින් Introvert කෙනෙක් වැඩිපුර කැමතියි මිනිස්සු ගොඩක් එක්ක සද්දබද්ද මැද්දෙ පාටි දානවට වඩා ළගම යාළුවෙක් එක්ක නිහඬ තැනකට වෙලා වයින් වීදුරුවක් බොන්න.

ඒ වගේම Introvert ස්වභාවය ලැජ්ජාශීලී කමට වඩා වෙනස් දෙයක් බව තේරුම් ගැනීම සෑහෙන වැදගත්. ලැජ්ජාව කියන්නෙ ඍණාත්මක ප්‍රතිචාර ලබන්න බය වීමට. ඒත් introversion කියන්නෙ ඊට වඩා සෑහෙන වෙනස් දෙයක්. Introversion කියන්නේ බාහිර බලපෑම් පුළුවන් තරම් අඩුවෙන් ලබන්න කැමතිවීමට. ලැජ්ජාශීලි කම කියන්නෙ කොහොමත් අපහසුතාවට පත්වීම ම උරුම කරගත්ත ගති ස්වාභාවයක්, introversion එහෙම නෑ.

Interviewer : ඔයා තර්ක කරනවා අපේ සංස්කෘතිය extroversion නැඹුරුතාවක් තියන එකක් බව. ඔයාට ඒක තවදුරටත් පැහැදිලි කරන්න පුළුවන් ද?

Susan Cain : අපේ සමාජයෙදි, පරමාදර්ශී පුද්ගලයෙකුගෙ ගතිගුණාංග විදිහට සැලකෙන්නෙ, ස්ථීරසාර ස්වභාවයක් තියන, සාමුහිකව පවතින, අවධානය ලබන්න කැමති කෙනෙක් විදිහට. අපි කේවල පැවැත්ම අගය කරන්නත් කැමතියි. ඒත් ගොඩක් වෙලාවට අපි අගය කරන්නෙ සමූහයක් එක්ක සුවපහසුව ඉන්න කැමති වර්ගයෙ අයව. අපේ පාසල්, වැඩකරන කාර්යාල, ආගමික ආයතන මේ හැම එකම හැදිලා තියෙන්නෙ බාහිරයට නැඹුරුවුණු අය (extroverts) වෙනුවෙන්. මට මුණගැහුණ එක පාස්ටර්වරයෙක් මට කිව්වා තනියම ඉන්න කැමති එයාගේ ස්වභාවය 'දෙවියන්වහන්සේ ප්‍රිය නොකරන" ගතියක් බවත්, තමන් ඒ ගැන ලැජ්ජාවෙන බවත්. ඒක ඇත්තටම කණගාටුදායක කාරණාවක්.

Interviewer : මේ සංස්කෘතික නැඹුරුතාව introverts ලට බලපාන්නේ කොහොමද?

Susan Cain : ගොඩක් introverts අය හිතනවා එයාලගෙ මොකක් හරි අවුලක් තියනව කියලා. එයාලා extrovert ලා වගේ පෙන්වන්න උත්සාහ කරනවා. ඒත් ඔයා ඔයා නොවෙන කෙනෙක් බව  මවා පෙන්වද්දි ඔයාට අහිමි වෙන්නෙ ඔයාවමයි.  විශේෂයෙන්ම ඔයාගෙ කාලය කොහොමද ගත කරන්න ඕන කියන සංවේදීතාව ඔයාට නැති වෙනවා. ඒ අයට ගෙදරට වෙලා පොතක් පතක් කියවන්න, මොකක් හරි ඉගෙනගන්න, භාවනා කරන්න, අළුතෙන් දෙයක් හදන්න, හිතන්න, උයන්න වගේ දේවල් නිහඬවම කරන්න පුලුවන්, ඒත් ඒ අය කැමති දේවල් පැත්තකට දාලා මිනිස්සු ගැවසෙන තැන්වලට යනවා.

Interviewer :  introversion ගතිය සහ නිර්මාණශීලිත්වය අතරේ මොකක් හරි සම්බන්ධයක් තියෙනවද?

Susan Cain : ඔව්. එහෙම වෙන්නෙ මොකද තනිවම ඉන්න එක එයාලට පහසුවක් හින්දා. නිර්මාණයක් කරන්න තනියම ඉඳීම ගොඩක් වැදගත්.

Interviewer : ඔයා introvert කෙනෙක් ද?

Susan Cain :  ඔව්. මං මෙහෙම කිව්වම ගොඩක් අය පුදුම වෙනවා. මොකද මම ගොඩක් මිත්‍රශීලී කෙනෙක් නිසා. මේක introversion ගැන තියන වැරදි වැටහීමක්. අපි සමාජ විරෝධී අය නෙමෙයි. අපි වෙනස් විදිහට සමාජශීළී අය. මට මගේ පවුලයි ළගම යාලුවොයි නැතුව ජීවත් වෙන්න බෑ. ඒවගේම දෙයක් කතා කරන්න කලින් ගොඩක් හිතන එක, ගැටුම් ඇති කරගන්න අකමැති වීම, ඉක්මණින් අවධානය දීම වගේ  introvert ගතිගුණ ගොඩක් මං ගාව තියනව. ඒත් මං හිතනව introversion තමා මගෙ ලොකුම ශක්තිය කියලා. කවදාවත් එපා නොවෙන ශක්තිමත් ඇතුළාන්ත ජීවිතයක් මට තියනවා. මං ගොඩක් වෙලාවක් තනිවම ගතකරනවා. අවට ලෝකයෙ මොන පෙරළි සිද්ධවුණත් ඉක්මණටම ඇතුළට හැරෙන්න මං දන්නවා.

~ Extracted from Goodreads
.
.
(Susan Cain is an American writer. She has become well known with her 2012 non-fiction book "Quiet: The Power of Introverts in a World That Can't Stop Talking" which argues that modern Western culture misunderstands and undervalues the traits and capabilities of introverted people.)