Carol (2015)

 (2020/12/13  "ලංකා" පුවත්පතේ Rose අතිරේකය වෙනුවෙන්)

90 දශකය, සිනමා ඉතිහාසය ඇතුලෙ නොමැකෙන සන්ධිස්ථාන ගණනාවක්ම බිහි කල කාලසීමාවක් විදිහට හඳුනාගත හැකියි. Forrest gump, Shidlers list, Shawshank Redemption, Titanic, Saving Private Rayan, Jurassic Park වගේ  අදටත් බොහෝම දෙනෙකුගේ ප්‍රියතම ලයිස්තුවල රැඳෙන වගේම එදා මෙදාතුර බිහිවුනු විශිෂ්ටතම චිත්‍රපට බිහිවුණේ 90 දශකයෙදි. ඒ වගේම තාක්ෂණයේ දියුණුව සහ ව්‍යප්තිය නිසා, ප්‍රධාන පෙළේ චිත්‍රපට නිශ්පාදන සමාගම් වලින් බැහැරව, ස්වධීන නිර්මාණකරුවන් බිහිවීම බහුල වශයෙන් සිදුවුණ කාලසීමාවක් විදිහට සිනමා විචාරකයින් 90 දශකය හඳුන්වා දෙනව. ජනප්‍රියවාදී ධාරාවන්ගෙන් මිදුණු මේ ස්වාධීන සිනමාව රඳාපවතින්නේ අඩු වියදමකින් වගේම හුදු ලාහ අපේක්ෂාවන් තොරව, වඩාත් මතවාදි සහ කලාත්මක නැඹුරුවකින් චිත්‍රපට නිර්මාණ කරන සිනමාකරුවත් මත. ලිංගිකත්වය පිළිබඳ තිබෙන ගතානුගතික අදහස්වලට එරෙහිව යමින් සහ සමාජයෙ පීඩාවට පත්වුණු ආන්තික ලිංගික කණ්ඩායම් (සමලිංගික, බහුලිංගික, සංක්‍රාන්තික ලිංගික වැනි) තේමා කරගනිමින් මේ නිදහස් සිනමාකරුවන් අතරෙ new queer සිනමා රැල්ල බිහිවෙන්න 90 දශකයෙ දි. අතීතයෙ පටන් එවැනි තේමාවන් මුල් කරගෙන චිත්‍රපට නිමැවුණත් ප්‍රවණතාවක් විදිහට 90 දශකයෙ මේ කරුණ වර්ධනාත්මක තැනකට එනව. වෙනස් ලිංගික නම්‍යතාවන් නිසා සමාජයෙන් පීඩා විඳින චරිත මුල්කරගෙනයි මේ නව රැල්ලේ චිත්‍රපට නිර්මාණය වුණේ. ඇමරිකානු සිනමාකරුවෙක් වන Tod Haynes මේ new queer සිනමා රැල්ලේ පුරෝගාමියෙක් විදිහට හඳුනාගත හැකියි.

Tod Haynes තමන්ගෙ පළමු නිර්මාණය පර්යේෂණාත්මක  වාර්තා චිත්‍රපටයක් විදිහට එළිදක්වන්නෙ 1987 අවුරුද්දෙ. Superstar නමින් නම් වෙන මේ චිත්‍රපටයට මුල් වෙන්නෙ Carpenters සංගීත කණ්ඩායමේ ගායිකා Karen Carpenters ගේ චරිතය. නමුත් ඔවුන්ගේ ගීත නිසි අවසරයකින් තොරව යොදාගැනීම නිසා Superstar චිත්‍රපටය වාරණයට ලක්වෙනව. මේ සිදුවීම නිසා Top Haynes යම් ජනප්‍රියත්වයක් ලබා ගන්නව. Superstar, කුඩා කණ්ඩායමක් අතින් විශේෂ ඇගයීමකට ලක්වෙන cult classic නිර්මාණයක් බවට පත්වෙනව. ඔහුගේ මුල්ම වෘතාන්ත චිත්‍රපටය Poison තිරගත වෙන්නෙ 1991 අවුරුද්දෙ. සුබවාදී ප්‍රතිචාර ලබාගන්නා poison වලින් පසුව ඔහු ක්‍රමාණුකූලව තම සිනමාකරණය වඩා උසස් මට්ටමකට ගෙන එන්න සමත් වුණු ආකරය නිරීක්ෂණය කල හැකියි. Far from Heaven, Im not there, Carol  චිත්‍රපට Tod Haynes සිනමාවලියේ එක් සුවිශේෂ සළකුණු විදිහට හඳුනාගත හැකියි. 

Carol චිත්‍රපටය  තිරගත වෙන්නෙ 2015 අවුරුද්දෙ දි. 1952 දී Patricia Highsmith නම් ලේඛිකාව ලියා පළ කල The Price of Salt නවකතාව ආශ්‍රයෙනුයි මේ චිත්‍රපටය නිර්මාණය වෙන්නෙ. නවකතාවෙ අන්තර්ගතයේ ඇති ආන්දෝලනාත්මක ස්වභාවය නිසා එල්ලවිය හැකි බලපෑම් වලින් මිදෙන්න ඇය මේ නවකතාව පළ කරන්නේ Claire Morgan නම් අන්වර්ථ නාමයකින්. 1990 අවුරුද්දේ දි මේ නවකතාව Carol නමින් නැවත ප්‍රකාශයට පත්වෙනව. පිටපත් රචක Phyllis Nagy ගේ තිර පිටපත මුල් කරගෙන, බ්‍රිතාන්‍යයේ Film4 Productions සමාගම Carol නවකතාව ආශ්‍රයෙන් චිත්‍රපටයක් නිශ්පාදනය කරන්න උත්සාහ දැරුවේ 90 දශකයේ පටන්මයි. නමුත් ඒ උත්සාහයන් අතරමග ඇණහිටින්නේ සමාගම තුළ මූල්‍ය අර්බුද, නවකතාවේ අයිතිය ලබා ගැනීමේ ගැටලු වැනි කාරණා නිසා. නැවත 2013 වසරේදි බ්‍රිතාන්‍යයේ  Film4 Productions, Number 9 Films සහ ඇමරිකාවේ Killer films සමාගම් තුන එක්ව සියලු ගැටලු නිරාකරණය කරගෙන Tod Haynes ගේ අධ්‍යක්ෂණයෙන් නැවතත් Carol චිත්‍රපටය නිර්මාණය සඳහා යොමුවෙනව. 

Carol චිත්‍රපටය නිර්මාණය වෙන්නෙ 1950 දශකය පසුබිම් කරගෙන. Therese Belivet වෙළඳසලක අලෙවි සහකාරියක් විදිහට සේවය කරන විසි හැවිරිදි තරුණියක්. ඇය ජීවිත් වෙන්නෙ මහල් නිවාසයක හුදෙකලාවම යි. ඇගේ පෙම්වතා Richard නම් තරුණයෙක්. රාජකරී කටයුතු අතරේ කාර්‍යබහුල මොහොතක වෙළඳසලට පැමිණෙන ඒ සුරූපී ගැහැනිය Theresa ගේ ඇස ගැටෙන්නේ අහම්බයෙන්. දුටු මතින් ඇගේ රූපස්වභාවෙන් වශීකෘතව මෙන් Theresa ඇය දෙස බලා ඉන්නවා. ඇයගේ රන්වන් කෙස් කළඹ, රත් පැහැ දෙතොල්, සිහින් දිගටි දෑස, මනාසේ හැඩැති සිරුර Theresa ගේ නෙත් පැහැරගන්නේ එක සැණින්. ඊලඟ මොහොතේ දි ඔවුන් ගේ දෑස් එකිනෙක මුණ ගැහෙනව. වචනයෙන් කිව නොහැකි හැඟුමක් දෙදෙනාගේ දෑස් අතරේ හුවමාරු වෙනව. ගැහැනිය Theresa වෙත පැමිණෙනවා. ඇගේ නම Carol. ඇය විවාහක කාන්තාවක්, කුඩා දියණියකගේ මවක්. ඉක්මණින් දෙදෙනා අතර මිතුරු දමක් ඇතිවෙනව. 

Carol තමන්ගේ විවාහ ජීවිතයේ අඳුරු අවධියක් පසු කරමින් ඉන්නා සමයකයි ඇයට Theresa මුණගැහෙන්නෙ. Carol සහ ඇගේ ස්වාමිපුරුෂයා එකිනෙකාගෙන් වෙන් වෙන්න තීරණය කර තිබුණත් දරුවාගේ අයිතිය පිළිබඳ දෙදෙනා අතර එකඟතාවක් තිබුණේ නැහැ. දරුවා මුළුමණින් තමන්ගේ භාරයට ගැනිමට Carol ට අවශ්‍යවී තිබුණත් ඇගේ සැමියා එය පිළිගන්නේ නැහැ. යෞවනය ගෙවමින් වුන් Theresa ගේ ඇසුර ඇයට මේ සිදුවීම් අතරේ යම් සහනයක් වුණා.

චිත්‍රපටයෙ කතාව ගොඩනැගෙන්නේ Theresa ගේ දෘෂ්ටිකෝණයෙන්. ඇගේ ජීවිතය ගෙවීයන්නෙ කොයි ආකාරයේ පසුබිමකද කියන කාරණය ඒ නිසා අපට අවබෝධ කරගන්න පුලුවන්. රැකියා ජීවිතයේ වෙහෙසකාරී බව වගේම Richard ගේ සමහර මිතුරන් ඇයට අනවශ්‍ය ආකාරයෙන් ලං වීමට උත්සාහ කිරීමත් ඇයව පීඩාවට පත් කර තිබුණා. Carol ගේ අහඹු මුණගැසීම ඇයට තමා තුළ තිබෙන බවට මෙතෙක් කල් නොදැන සිටි යමක් අනාවරණය කරන්න සමත් වෙනව. තමන්ගේ ලිංගික නම්‍යතාවය සුවිශේෂ එකක් බව ඈ හඳුනා ගන්නව. Carol නම් මේ අපූරු ගැහැනිය තමන්ගේ ජීවිතයේ එක් වැදගත් ස්ථානයක් හිමිකරගන්න බව ඇය වටහගන්නව. නමුත් ගැටලුව නම් බාහිර සමාජය ඔවුන්ගේ මේ වෙනස් ලිංගික අනන්‍යතාව වටහා නොගැනීම. ඔවුන් එක්තරා ආකාරය පාපිෂ්ට කොටස විදිහට සැලකීම. මේ නිසා දෙදෙනාටම මේ ප්‍රේම වෘතාන්තය මිතුරුකමේ ආවරණය තුළ සඟවා රහසක්ව පවත්වාගැනිමට සිදුවෙනව. 

Carol, Tod Haynes සිනමාවලියේ වඩාත්ම ඇගයීමට ලක්වුණු චිත්‍රපටය විදිහට හඳුනාගත හැකියි. 2016  ඔස්කාර් සම්මාන උළලේ ප්‍රධාන පෙළේ සම්මාන 6 කට වගේම Golden Glob සම්මාන උළලේ සම්මාන 5 කට Carol නිර්දේශ ලබනව. ඊට අමතරව ජාත්‍යන්තර සම්මාන උළල ගණනාවකදිම Carol සම්මානයට පාත්‍ර වෙනව. දැනට හොළිවුඩයේ ඉහළම රංගවේදිනියක වුණු Cate Blanchett (Carol) සහ නැගී එන සිනමා තාරකාවක් වුණු Rooney Mara (Theresa) දෙපළ ගේ ප්‍රබල රංගනයන් චිත්‍රපටය සාර්ථක වීමට කරන්නෙ සෑහෙන බලපෑමක්. ඒ වගේම 1950 දශකය ප්‍රතිනිර්මාණය කරමින් මැවෙන පසුතල නිර්මාණකරණය චිත්‍රපටයට ඉපැරණි සුන්දරත්වයක් අරගෙන එන්න සමත්වෙනව. පැරණි යුගයේ අවන්හල්, නිවාස සහ ගොඩනැගිලි, යානවහන, ඇඳුම් පැළඳුම්වල කුඩා තොරතුරු පවා සියුම්ව නැවත නිමවා ඇති ආකාරය දැකගත හැකියි. 

සුවිශේෂ ලිංගික නැඹුරුතාවක් පිහිටා තිබීම, 50 දශකය වැනි යුගයක දි මානසික රෝගයක්, පාපිෂ්ට බවක් විදිහට නම් කර තිබූ නිසා Carol සහ Theresa වැනි අයට තම ප්‍රේමයන් රහසින් පවත්වාගැනීමට සිදුවුණා. ඒ යුගයට සාපේක්ෂව වර්තමානයෙදි ලොවපුරා ඔවුන් ගැන ආකල්පයන් තරමක් වෙනස් ව තිබෙනව. සමලිංගිකත්වය මානසික රෝගයක් නොවන බවටත් එය ඉතාම ස්වභාවික තත්ත්වයක් බවටත් දැන් පිලිගැනෙනව. ඒ වගේම ඔවුන් ගේ අයිතිවාසිකම් සුරැකීම වෙනුවෙන් සංවිධාන ගණනාවක්ම බිහිව තිබෙනව. බොහෝ රටවල නීතියෙන් පවා එය පිළිගන්නව. නමුත් ගතානුගතික අදහස් කරපින්නාගත් ලාංකික සමාජය තවමත් එවැනි අය පිළිබඳ කතා කරන්නෙ අවමානයකින්. ලිංගික අනන්‍යතාව කුමක් වුණත් ප්‍රේමය නම් ප්‍රේමයම බව අපේ සමාජය කවදා වටහා ගනීවිද යන ගැටලුව පමණක් අවසානෙ අප හමුවේ ඉතිරිවෙනව.